Nadwaga i otyłość mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń płodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Jeśli więc starcie się o dziecko, a macie nadmiar kilogramów, lepiej zadbajcie o właściwą wagę. Liczy się każdy kilogram.
– „Otyłość jest nie tylko ogromnym problemem natury estetycznej – przede wszystkim jest przewlekłym zaburzeniem, które w konsekwencji prowadzi do wielu niebezpiecznych zarówno dla zdrowia, jak i dla życia schorzeń. Może też utrudniać zajście w ciążę” – ostrzega prof. Violetta Skrzypulec – Plinta, kierownik Katedry Zdrowia Kobiety Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
Masa ciała ma znaczenie dla płodności i to zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Zarówno zbyt mało, jak i zbyt dużo kilogramów płodności nie służy.
U kobiet, zwłaszcza w młodym wieku, otyłość wywołuje zaburzenia miesiączkowania, brak owulacji, a w konsekwencji niepłodność. Wiązana jest ona przede wszystkim z zaburzeniami hormonalnymi, m. in. insulinoopornością i hiperinsulinomią.
Negatywny wpływ otyłości na męski układ rozrodczy także przejawia się w zaburzeniach hormonalnych, których skutkiem są m.in. nieprawidłowe parametry jakościowe i ilościowe nasienia, dysfunkcje seksualne, niepłodność, a także osłabienie reakcji na zabiegi wspomaganego zapłodnienia.
Trudności wzrastają z kilogramami
Jeśli BMI wynosi 29, to prawdopodobieństwo zajścia w ciążę zaczyna się zmniejszać. Co istotne, im wyższa masa ciała tym większe problemy z zajściem w ciążę. Z badań wynika, że kobiety z BMI powyżej 30 są obarczone ponad 2-krotnie większym ryzykiem zaburzeń płodności z powodu zaburzeń owulacji.
Wykazano ponadto, że każde zwiększenie wartości BMI o jedną jednostkę odpowiada 6-procentowemu zmniejszeniu wydzielania hormonu wzrostu. Hormon ten jest odpowiedzialny za prawidłowe wydzielanie i działanie hormonów płciowych odpowiadających za produkcję plemników i komórek jajowych. Z podwyższoną wartością BMI (≥ 25 kg/m2) u kobiet w ciąży jest związane także większe prawdopodobieństwo samoistnego poronienia. U kobiet z BMI>30 ryzyko to wzrasta trzykrotnie.
Kobiety otyłe, szczególnie te z otyłością centralną (tkanka tłuszczowa rozkłada się przede wszystkim w okolicach brzucha), mają mniejsze prawdopodobieństwo poczęcia. Nadmiar kilogramów często prowadzi bowiem do hiperinsulinemii, która zaburza funkcjonowanie osi podwzgórze-przysadka-jajnik i cykl miesiączkowy, a nawet może powodować brak owulacji.
Oprócz zaburzeń owulacji przyczyną kłopotów z zajściem w ciążę może być nadmiar androgenów u kobiet. To dlatego, że tkanka tłuszczowa jest miejscem aktywnej produkcji tych męskich hormonów płciowych – jeśli ich poziom jest zbyt wysoki dochodzi do zaniku jajeczkowania poprzez zahamowanie dojrzewania pęcherzyków.
Wykazano również związek zbyt wysokiej masy ciała z występowaniem endometriozy oraz zespołu policystycznych jajników (PCOS), które same w sobie stanowią przeszkodę w zajściu w ciążę. Okazało się również, że nadmiar wagi zwiększa ryzyko niepowodzeń zapłodnień pozaustrojowych (in vitro).
Warto też zaznaczyć, że zbyt wysokie BMI związane jest nie tylko z zaburzeniami płodności u kobiet, ale również z poronieniami oraz komplikacjami w przebiegu ciąży.
Otyłość u mężczyzn także wpływa na płodność
Nadmiar tkanki tłuszczowej wpływa także na płodność mężczyzny. Szacuje się, że noszenie dodatkowych 10 kilogramów zmniejsza męską płodność o 10 proc.
Wyniki opublikowanego w 2020 roku na łamach „Obesity Reviews” przeglądu systematycznego sugerują, że nadwaga i otyłość u mężczyzn mogą się wiązać z gorszą jakością nasienia oraz zmniejszonym stężeniem hormonów m.in. testosteronu oraz globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG), co przekłada się m.in. na spadek jakości plemników (na przykład ich ruchliwość).
Ponadto tkanka tłuszczowa jest źródłem prozapalnych cytokin wywołujących stres oksydacyjny, co wpływa niekorzystnie na czynność plemników oraz jakość zawartego w nich materiału genetycznego.
Lekarze zwracają też uwagę, że otyłość może powodować zwiększone gromadzenie tkanki tłuszczowej w obrębie moszny, co w konsekwencji prowadzi do wzrostu temperatury jąder i zaburzenia procesu spermatogenezy, który wymaga temperatury o 2–3°C niższej niż temperatura ciała.
Otyła matka – większe ryzyko problemów zdrowotnych u dziecka
Warto zwrócić też uwagę, że waga matki sprzed ciąży ma bezpośredni wpływ na masę urodzeniową jej dziecka. W porównaniu z matkami o prawidłowej wadze, matki z nadwagą lub otyłością mają 1,5-2 razy większe prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z wysoką masą urodzeniową, co zwiększa ryzyko powikłań porodowych. W przypadku tych niemowląt istnieje zwiększone ryzyko rozwoju otyłości, chorób serca i cukrzycy typu 1 w późniejszym życiu.
Odchudzanie pod kontrolą
Pocieszający niech będzie fakt, że liczy się utrata każdego kilograma. Istnieją badania naukowe wykazujące, że zmniejszenie masy ciała nawet o 5 – 10 proc. zwiększa prawdopodobieństwo zajścia w ciążę. Już samo wprowadzenie modyfikacji stylu życia poprawia metabolizm, zwiększa ilość cykli owulaccyjnych i zmniejsza ryzyko wystąpienia ciążowych komplikacji. Nie wolno jednak przesadzić w drugą stronę, bo może to spowodować szok dla gospodarki hormonalnej organizmu, co będzie się wiązało z dalszymi problemami z zajściem w ciążę.
– „Utrata zbyt dużej ilości kilogramów w krótkim czasie może bowiem zaburzyć funkcjonowanie organizmu, doprowadzić chociażby do niedokrwistości, czy niedoborów wielu mikro i makroelementów, a te mają ogromny wpływ na rozwój ciąży i płodu. Poza tym, ich niedobór może być czynnikiem powodującym problemy w zajściu w ciążę i przyczyną powstania wad wrodzonych płodu lub zahamowania wewnątrzmacicznego wzrastania płodu” – podkreśla specjalistka.
Dlatego warto odchudzanie, czy leczenie otyłości rozpocząć przed planowaną ciążą i przeprowadzić je pod kontrolą lekarza lub dietetyka.
Owulacja a dieta
Owulację zaburza zbyt dużo:
węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym,
białka zwierzęcego,
nienasyconych kwasów tłuszczowych,
oraz zbyt mało:
białka roślinnego,
żelaza,
kwasu foliowego.
(Źródło informacji: Serwis Zdrowie)
